longread: de kunst van communiceren in coronatijden
Er komen post-coronatijden. Nadat we de huidige periode met ons allen hebben uitgezeten. Wat je zegt en hoe je het zegt, het zal belangrijk zijn. Maar eerst moeten we deze fase doorstaan. Ook op communicatief vlak.
Communiceren zoals het niet moet, les 1 tot 50 zowat, daarvoor hoef je momenteel alleen naar de nationale politici te kijken. Voor je beurt spreken, eigenbelang vooropstellen en er alles aan doen om dat niet zo te laten lijken. Bochten van 180 graden maken. En dan nog een keer. Inderdaad, dan sta je weer zoals je stond, alleen zonder geloofwaardigheid. Wijzen naar anderen, de schuld leggen bij buren, onzin verkopen, in beeld komen om in beeld te komen … Het is al allemaal de revue gepasseerd. Er zit heel weinig echt goede communicatie tussen.
Straks zal ook de huidige ‘we zijn allemaal solidair’-periode wegebben. Sneller dan we denken. Sneller dan nu mogelijk lijkt. Er komen al barsten in als onze eigen minister-president er twee sectoren uitpikt die hij “voor zover zijn ervaring daarmee” weer aan het werk wil zetten. De artsen, de verpleegkundigen, de ‘frontlinie’ van vandaag, zal onze maatschappij die blijven waarderen zoals we dat nu doen? Offeren we zeven ministers van volksgezondheid op om de kassières in de supermarkt een beter loon te gunnen? We hebben dan – voor alle duidelijkheid – nog steeds een minister van volksgezondheid over. En ook nog altijd veel onderbetaalde supermarktmedewerksters, vuilnismannen, pakjesbezorgers en verzorgenden.
Bovenstaande twee alinea’s illustreren twee zaken: paniek en de daarbij horende ‘ik-heb-er-geen-flauw-idee-van’-communicatie, daar zijn we niks mee. Ten tweede: hoewel het nu absoluut top is om solidair te zijn, komt er ook weer een tijd waarin knuffels en liefde niet zullen volstaan.
Met dat in gedachten: hoe kan je op dit moment wel goed communiceren? En straks, wat dan?
Laat duidelijk zijn dat er twee soorten communicatie zijn op dit moment. Er is de ‘sociale media’-boodschap en er is de ‘echte’ communicatie.
Los van die begrippen: de eerste, daarmee steek je hulpverleners een hart onder de riem. Je zet je medewerkers in de bloemetjes, toont je dankbaarheid voor de huidige frontlinie en doet dat met veel overtuiging. Omdat die mensen dat op dit ogenblik meer dan verdienen! Doen! Dit is kort, je toont er je betrokkenheid mee, je laat zien dat je er nog bent. Gezond verstand gebruiken, en hier kan je weinig fout mee doen.
De tweede, de ‘echte’ communicatie, daarmee stel je straks leveranciers en klanten gerust. Daarmee hou je mensen op de hoogte van de reële stand van zaken, van de plannen. Daarmee motiveer je beslissingen die ongetwijfeld gemaakt moeten worden.
Hierover gaat deze tekst vooral.
Een paar zinvolle tips – voor nu, de laatste dagen van maart – zijn alvast deze:
Heel veel communicatie gaat nu ‘verloren’ in coronanieuws.
Niets is buiten die context te plaatsen, op dit ogenblik.
Neem dus je tijd om te communiceren.
Durf indien nodig initiatief te nemen in communicatie, maar hou bovenstaande in gedachten.
En vergeet het vooral niet: 180 graden en 180 graden = zelfde standpunt, zonder de geloofwaardigheid.
Hier zijn geen voorbeelden voor. Geen precedenten. De laatste crisis van deze grootteorde dateert van 75 jaar terug. En het was een totaal andere!
We zijn net week drie ingegaan. Er komen er nog wel een pak. Er is tijd. Om goed, helder, verstandig en vooral juist te vertellen hoe de situatie op dat moment dan is. Om na te denken ook. Om een duidelijk beeld te scheppen, voor jezelf. Om de zaken juist in te schatten. Te kijken hoe alles ervoor staat, wat de plannen zijn en hoe je onderneming zich weer helemaal op gang kan trekken.
Dit is een economische noodstop en – er zijn er die weten dat ik ooit een trein bestuurde – een noodstop doet nooit deugd. Niet op de trein, niet in de economie.
Dat knarst, dat wringt, dat lijkt te gaan breken. Het piept en het doet pijn aan de oren. Een lichaam in beweging wil blijven bewegen. In de trein naar de luchthaven hoorde je dan met vijf seconden vertraging 100 valiezen door de wagons kletteren. Een abrupte stop is altijd pijnlijk. Daarom zijn airbags en veiligheidsgordels ooit uitgevonden.
Onze economie krijgt momenteel een dreun, dat is een feit. Probeer wel in gedachten te houden dat die dreun – hoe groot ook – nog oneindig veel groter was geweest zonder de huidige maatregelen. Zonder de airbags. Zonder de veiligheidsgordels. Als er doden in de straat liggen, zoals in bepaalde ‘eerste wereldlanden’ effectief het geval is vandaag, consumeert niemand nog. Als de helft van je medewerkers en klanten het loodje legt, is het sowieso over en uit.
Voorlopig lijken we de crisis te managen in dit land. Met dank aan de wetenschappelijke inzichten, maar vooral ook met dank aan de autoriteit van een aantal van die wetenschappers. Ondanks de politici, krijgen zij hun boodschap wel vaak helder verteld. Ten eerste kennen ze natuurlijk hun vak door en door. Gelukkig. Ze spreken met vertrouwen. Ze weten wat ze doen.
Ten tweede ontpoppen onze virologen zich ook – steeds meer – tot goede brengers van de boodschap. Hun zeer realistische communicatievaardigheden vallen op.
Zonder veel franjes. Zonder veel toeters en bellen. Wel rechtlijnig. Helder.
“Dat is dom.”
“De kans is 0,0.”
“De kracht van de epidemie is afgenomen, maar de druk blijft.”
“We moeten nog een heel eind doen wat we nu doen. Punt.”
Ze zeggen de dingen zoals ze zijn. In tegenstelling tot wat de regelmatige kijker van Het Journaal en Het Nieuws gewoon is, draaien ze een heel pak minder rond de pot. Ze antwoorden op de vraag. Die gesprekken zijn ‘eyeopeners’ en laten iedereen die zijn of haar antwoord begint met “laat me eerst zeggen dat …” er vooral nog onkundiger uitzien. Het is allerminst toeval dat alle politici die voor deze crisis als ‘goede communicatoren’ bekend stonden, zich vandaag in relatieve stilte hullen.
Hoe communiceer je dus op dit moment best? Realistisch! Niemand verwacht dat de zaken beter of mooier voorgesteld worden dan ze zijn. Iedereen weet dat dit ‘dikke shit’ is.
Voor elke sector. Voor elk bedrijf. Voor elke werknemer. Voor iedereen. Het heeft geen enkele zin te doen alsof alles perfect loopt zoals het moet lopen. Wie gelooft dat, vandaag?
Wees realistisch.
Wees duidelijk.
Maak het niet ingewikkeld.
Maak geen beloftes.
Wees je ervan bewust dat je vandaag niks, niks, niks kan vertellen dat los van corona gekoppeld kan worden.
En toch …
Het grote voordeel? Het is voor iedereen ter wereld hetzelfde. En hier beschikken we gelukkig nog over airbags en veiligheidsgordels. Er blijft dus perspectief. Er blijft ruimte voor positiviteit. Er blijven mogelijkheden.
Nu – nadenkend vanuit de zetel – maar ook straks. Als de situatie zich – voor zover mogelijk – normaliseert.
Pas je belangrijke communicatie gaandeweg aan. De situatie wijzigt dagelijks, je toon en je boodschap mogen dat ook doen! Moeten dat doen!
De realistische stand van zaken, de feiten, ze zijn wat ze zijn en – ik ben er zeker van – er zijn geen ondernemers die niet dagelijks de situatie inschatten. Vandaag is dat een houvast, maar het ziet er naar uit dat we nog niet meteen aan het eind van de tunnel zijn. De situatie verandert dus nog. Dat zal ze nog een tijdje doen.
Hou het in de gaten. Focus er niet te veel op, daar word je niet vrolijker van. Schat het juist in en zodra je drie dagen na elkaar tot dezelfde conclusie komt, kan je die voorzichtig – in potlood – noteren. Ondertussen zullen er weer nieuwe plannen komen. Ongetwijfeld. Met die nieuwe plannen zal ook positiviteit volgen.
Hou de vinger aan de pols. Communiceer zo goed als het kan à la minute. Hou er eventueel rekening mee dat de actualiteit je boodschap kan inhalen. Vertel ze eventueel op een manier die dat onmogelijk maakt.
Hou het vandaag – in volle coronatijd – vooral ‘realistisch’.
Na verloop van tijd – met het einde van de huidige maatregelen in zicht – mogen de toon en de boodschap ‘realistisch-positief’ worden.
In een nog latere fase zal dat vanzelf verschuiven naar ‘positief-realistisch’.
Laat ondertussen gerust weten dat je er nog bent. Dat je nadenkt. Dat je zoekt. Dat je plannen blijft hebben. En hou het vooral gezond!